GHEN TUÔNG - Thích Minh Niệm

Thương yêu mà người này trở thành lính gác của người kia thì cuộc sống ấy khác gì chuyến lưu đày tù tội.

Tuy một mà hai

Bản chất của thương yêu là phải có tính đồng nhất. Niềm vui của ta cũng chính là niềm vui của người kia, nỗi khổ của người kia cũng là nỗi khổ của ta. Không có cái ước vọng của riêng anh mà em không biết, không có cái sở thích của riêng em mà anh chẳng cần quan tâm. Anh và em khi đã kết tóc se duyên thì hai cuộc đời coi như một. Cái gì xảy ra cho người này là xảy ra cho người kia, số phận người này sẽ tùy thuộc vào số phận người kia. “Mình với ta tuy hai mà một”, hai thể xác hòa quyện thành một linh hồn, một số phận, thì đó mới đích thực là tình yêu lứa đôi. “Mình” là tiếng xưng hô của ta đối với người khác, nhưng cũng để gọi người bạn đời bằng cái giọng thiết tha trìu mến. Ngay tiếng gọi đó ta đã thấy được sự sáp nhập ranh giới giữa đôi bên, cái ngã riêng biệt bị phủ lấp.

Vì thế trong quá trình thương yêu ta phải học hỏi lẫn nhau để chọn lọc những cái chung có tính chất xây dựng một hạnh phúc chân thật, bền vững; còn những cái riêng không hay, không dễ thương, khiến cho bên kia phải gắng sức chịu đựng thì ta phải cố gắng mau chóng thay đổi. Đồng nhất không có nghĩa là phải thay đổi tất cả để trở thành bản sao của nhau. Cái đó là hệ lụy chứ không phải đồng nhất. Đồng nhất chính là hòa hợp, là không có quá nhiều xung khắc. Thế nên, dù ta và người ấy có nguyện vọng sáp nhập cuộc đời nhau thành một, hòa điệu với nhau về tính cách và lý tưởng sống, thì ta cũng đừng bao giờ quên rằng họ vẫn có những điều rất khác với ta. Bởi họ có gia đình, bạn bè, tập quán, kiến thức, nhận xét, cảm xúc, sở thích và cả lý tưởng của riêng họ. Ta muốn thương yêu thì chỉ xin được tham dự vào cuộc đời của họ, chấp nhận và giúp đỡ, chứ không phải tìm cách đẩy cuộc đời của họ ra để đặt cuộc đời của ta vào và muốn làm chủ.

“Ta với mình tuy một mà hai”, đây là nửa phần “linh hồn” không thể tách rời của câu ca dao trên. Theo nếp sống truyền thống của Việt Nam, trong nguyên tắc hạnh phúc lứa đôi, ta với mình vừa là một cũng vừa là hai. “Là một” vì muốn hướng tới sự đồng điệu hòa hợp; “là hai” vì muốn hướng tới sự buông xả tự do. Buông xả nghĩa là không thao túng hay giam hãm đời nhau, cho nhau không gian thênh thang để thở, để thảnh thơi, để hòa điệu với mọi người và sự sống. Đây là một thách đố rất lớn, bởi ta thường hay nhân danh tình yêu để bắt đối tượng ta yêu đem nhốt vào “tháp ngà” của ta. Ta muốn họ phải say mê chiều chuộng ta, nhất nhất phải theo ý ta, phải ở đó mãi cho ta và nếu có đi đâu cũng phải trong tầm kiểm soát của ta, đầu óc lúc nào cũng phải nghĩ đến ta và chỉ có ta mà thôi. Nhưng ta thật quá ngây thơ, bởi mong muốn tự do của mỗi người vô cùng lớn, càng bị giam hãm thì càng muốn thoát ly. Tiền bạc, quyền lực hay sắc dục làm sao trói buộc nổi cuộc sống của một con người, chỉ trừ phi kẻ ấy đang vướng vào đam mê. Thương yêu mà người này trở thành lính gác của người kia thì cuộc sống ấy khác gì chuyến lưu đày tù tội.

Cách biểu hiện đó chứng tỏ ta vẫn thấy người kia còn ở ngoài ta, họ chưa phải là một phần của ta. Trong khi người kia đâu chỉ có mỗi cái hình hài bằng xương bằng thịt. Tất cả những gì người kia đã hiến tặng cho ta ngay từ thuở ban đầu như chấp nhận, tin yêu, mong nhớ, bình yên, vững chãi, hạnh phúc… đều là những tinh hoa quý giá nhất đã đi vào trong ta và góp phần tạo nên con người của ta hôm nay. Khi ta chưa thấy được đối tượng thương yêu luôn ở ngay trong chính ta là ta vẫn chưa đến được đỉnh cao của tình yêu - Anh là em và em cũng là anh. Đây không phải là thứ triết lý cao siêu. Nó là một sự thật rất hiển nhiên của nguyên tắc hòa hợp bền vững mà bắt buộc mỗi cặp muốn sánh đôi trọn đời phải thấu triệt cho bằng được. Dù đó là cả một quá trình học hỏi và luyện tập, nhưng mỗi ngày đi về hướng đó là ta đã tiến gần tới bản thể của nhau, ta sẽ không còn quờ quạng nắm bắt những biến tướng tạm thời nữa. Ta sẽ có sức mạnh trong tình yêu.

Dìu nhau qua gian khó

Ghen tuông là thể hiện sự đuối sức trong cái nhìn về bản thể của đối tượng thương yêu, nó sẽ làm cho tính chất mầu nhiệm của tình yêu sớm vội phai tàn, vô vị. Nhưng ta lại nghe mọi người thường hay nói rằng “Có yêu mới ghen”. Điều này cũng có lý, bởi nếu không thương yêu thì ta đâu cần tỏ thái độ muốn giành lấy người kia lại làm gì? Nhưng nếu ta nói ta rất thương yêu thì tại sao ta lại làm cho họ khổ mỗi khi ta nổi cơn ghen? Sự thật là ta đang yêu chính ta đó thôi. Ta đang thương cho cái cảm xúc tổn thương vì bị bỏ rơi, bị mất giá trị trong mắt người kia. Ta đã từng thấy có nhiều người đối xử rất tệ bạc với người yêu nhưng lại quyết giữ lấy đối tượng ấy cho tới cùng, vì họ nghĩ rằng ít nhất người kia vẫn còn là điểm tựa an toàn cho cuộc đời họ. Sự chiếm hữu đến thế là cùng!

Dĩ nhiên trong tâm ai cũng có chứa hạt mầm ích kỷ, và đời sống hôn nhân phải có những cam kết ràng buộc chắc chắn. Nhưng nếu ta để nó biến thành nguồn năng lượng quá lớn lấn át hết mọi nghĩa tình thì tình yêu sẽ dễ bị rạn nứt và phá vỡ. Bởi bản chất của tình yêu luôn là sự tự nguyện. Khi người kia thoát ra khỏi ta mà họ thở phào nhẹ nhõm thì chứng tỏ tình cảm mà họ dành cho ta đang rất miễn cưỡng, chẳng qua là vì bổn phận hay trách nhiệm. Cho nên, chút ghen hờn tinh tế có thể làm cho người kia thức tỉnh và vui sướng vì thấy mình vẫn còn được thương yêu. Nhưng để nó trở thành một cơn sốt mãn tính hay một trận cuồng phong không định hướng thì sẽ khiến người kia rất mệt mỏi, thất vọng và chán nản. Vì họ đã thấy được cái không gian bé xíu mà ta đã quy định cho họ và cả những màn phản ứng hạ đẳng nhất của ta trong khi giành lấy họ về và trừng phạt.

Ta không phải là đứa trẻ hễ mỗi khi bị mất phần là cứ khóc ré lên hay đập phá lung tung. Ghen tuông sẽ làm ta trở nên tầm thường và xấu xí hơn vì nó bộc lộ rất rõ bản năng tự vệ của mình. Và ta hãy bình tâm nhìn lại đời sống người kia và cả chính ta, nếu thấy ai cũng vẫn còn chìm trong vô tâm, trôi lăn theo cuộc sống thì khó trách sao không làm chủ được những cảm xúc nông nổi nhất thời. Có khi họ rất thương ta và rất quý trọng mái ấm gia đình, nhưng một khi năng lượng trong họ bị suy sụp mà ta lại không ngừng rút tỉa còn đối tượng bên ngoài cứ luôn sẵn sàng hiến tặng thì dĩ nhiên sự phản bội rất dễ xảy ra. Thật ra, họ chính là nạn nhân của cảm xúc yếu đuối và lòng tham trong chính họ, nhưng nếu ta đã thật lòng thương yêu thì hãy tìm cách đưa họ trở về con người dễ thương năm xưa. Khóc lóc, trừng phạt chỉ khiến họ nghĩ ta đang củng cố cái “nhà tù” cho họ. Vì thế khả năng quay về với ta sẽ không khó nếu họ thấy con đường ta mở ra thật sự an toàn và ấm áp.

Thật ra ta cũng là nạn nhân đáng thương của cảm xúc chính mình, nên ta cũng cần được giúp đỡ. Đừng vì tự ái mà ta cố tránh né sự thật: “Tôi mà ghen à? Anh tưởng anh là ai mà tôi phải ghen chứ!”. Nếu ta đã dùng hết cách mà vẫn không chuyển hóa nổi cơn bão ghen tuông đang tàn phá trong ta và sắp tràn lấp ra ngoài thì hãy nhờ người kia giúp ta một tay. Hãy viết một thiệp báo là ta đang rất khổ vì hờn ghen, xin hãy giúp ta lấy năng lượng độc hại đó ra. Người kia là một người có hiểu biết và tình thương thì không thể nào khước từ một lời thỉnh cầu thành khẩn như vậy. Nhân lúc họ có thiện chí quay về giúp đỡ thì ta hãy xin họ nói cho ta biết là ta nên làm gì hay không nên làm gì để đáng yêu hơn. Nhớ đừng dùng tới cách “khổ nhục” để khiến họ động lòng trắc ẩn hay cắn rứt lương tâm. Giải pháp đó tuy hữu hiệu nhất thời nhưng lại thể hiện sự thấp kém của ta và làm cho họ khinh lờn khi nhận ra, sau này họ sẽ không dễ rung động trước mọi phản ứng của ta dù là rất thật. Mọi việc sẽ không còn khó khăn và phức tạp khi ta đặt nó trong tầm nhìn rộng rãi và một thời gian đủ lâu để xem xét tận tường. Bởi kiên nhẫn chính là chứng tích của tình yêu.

Có tới hàng trăm nghệ thuật để nắm bắt trái tim người khác mà ta không cần phải dùng tới cách hờn ghen bóng gió để ra sức trói buộc nhau. Bởi nó sẽ làm hư hại niềm tin và sự tôn trọng lẫn nhau, nên càng cố yêu ta lại càng đuối sức. Có khi ta không nắm mà nắm được tất cả, nhưng khi ta muốn nắm tất cả lại chẳng nắm được gì. Đó là bí quyết của cuộc sống, ai có được chiếc chìa khóa này thì sẽ trở thành vị chủ nhân đầy uy lực trong khu vườn tình yêu.

Người vẫn ở trong tôi

Như tôi mãi trong người

Chút ghen hờn yếu đuối

Làm nghĩa tình phai phôi.